تحقیقات نشان داده که سوختگی‌ها عموما در منازل اتفاق می‌افتد. همه ما درد ناشی از سوختگی‌های خفیف را تجربه کرده‌ایم و بیشتر مواقع کاملا نسبت به آن بی‌تفاوت بوده‌ایم و با درمان‌های ابتدایی مانند گذاشتن یخ یا سیب‌زمینی روی ضایعه یا زدن پمادهای ضدسوختگی التیام پیدا کرده‌ایم. اما این زمانی است که جراحت سوختگی از سطح پوست فراتر نرفته یا یک فرد سالم دچار سوختگی شده است. این هفته می‌خواهیم بدانیم آیا اگر بیمار دیابتی دچار سوختگی شد، می‌تواند با این درمان‌های ساده بهبود یابد؟ برای پاسخ به این سوال به سراغ دکتر افشین امینی، متخصص طب اورژانس، رفته‌ایم و نظر ایشان را جویا شده‌ایم.

سوختگی، یک روند آسیب سلولی ناشی از حرارت بالاتر از حد معمول و به صورت حرارت خشک ناشی از انتقال الکتریسیته است و با توجه به میزان سوختگی به درجه‌های مختلفی تقسیم می‌شود. افراد عادی، چه بیماران دیابتی و چه افراد سالم، فقط لازم است سوختگی درجه یک را بشناسند. سوختگی درجه یک محدود به پوست است و در درجه‌های بالاتر سوختگی، میزان آسیب وارده فراتر از پوست است و به زیر پوست و عضلات تاندون‌ها و حتی استخوان‌ها می‌رسد و باعث می‌شود فرد مصدوم نیاز به بستری و اقدامات تخصصی داشته باشد. اصولا در سوختگی‌های عمیق‌تر فرد ناچار است به مراکز درمانی مراجعه کند. در نوع یک سوختگی افراد عادی، شاید کاملا نسبت به سوختگی بی‌تفاوت باشند یا حتی نیاز به مراقبت خاصی هم نداشته باشند ولی در یک بیمار دیابتی التیام زخم به راحتی صورت نمی‌گیرد و این افراد حتما باید با هر نوع سوختگی حتی یک سوختگی ساده و سطحی با پزشک معالج مشورت کنند.

به طور کلی هر نوع سوختگی، زخم یا تاول‌های پوستی در بیمار دیابتی را باید جدی گرفت. این افراد از نظر عصبی - حسی دچار مشکل هستند و درد را به خوبی به خصوص در اندام‌های انتهایی و پاها حس نمی‌کنند. در این موارد ترجیح بر این است که حتی سوختگی‌های بسیار سطحی از نظر التیام و عوارض ثانویه و از لحاظ پیشرفت یا پسرفت مورد پیگیری دقیق قرار گیرند.
نکته مهم دیگر آن است که بدانیم اگر بیمار دچار سوختگی شده آیا این سوختگی ناشی از یک سهل‌انگاری بوده یا سوختگی ناشی از اختلال حس اندام (دست یا پا) بوده و اگر اختلال حسی است باید رسیدگی شود تا دوباره تکرار نشود. درمانی که برای التیام زخم بیماران صورت می‌گیرد باید حرفه‌ای‌تر از افراد عادی باشد و بهتر است از پانسمان‌های مخصوص التیام زخم استفاده شود. این بیماران دچار اختلال در گردش خون اعضا به خصوص در اندام‌های انتهایی و انگشتان هستند و بهتر است مانند یک زخم پای دیابتیک غیرسوختگی با آن برخورد کنیم.

سوختگی‌های درجه یک محدودند. در واقع انتظار سوختگی عمیق نداریم. اگر بیمار گردش خون مناسبی داشته باشد یعنی درگیری‌های عروقی هنوز آغاز نشده باشد و از لحاظ ایمنی نیز دچار مشکل نباشد و بیماری خود را به خوبی کنترل ‌کند، انتظار داریم التیام زخم حدود 5 تا 7 روز به طول بینجامد ولی اگر روند بهبودی بیشتر از این زمان طول بکشد احتمال عمیق‌تر بودن زخم یا اختلال در التیام زخم مطرح می‌شود.

اقدامات بستگی به نوع سوختگی دارد. وقتی فرد معمولی یا دیابتی با سوختگی روبه‌رو می‌شود عاقلانه‌ترین کار، تماس با اورژانس است. سوختگی‌ها انواع متفاوتی دارند مانند حرارت، الکتریکی یا شیمیایی.
کمک‌های اولیه سوختگی در همه افراد یکسان است. در سوختگی‌های شیمیایی قراردادن دائمی عضو آسیب‌دیده زیر شیر آب به مدت 10 تا 20 دقیقه شدت اثر سوختگی را کاهش خواهد داد. در سوختگی‌های ناشی از الکتریسیته، ابتدا باید فرد را از منبع انرژی جدا کنند و اگر مصدوم هوشیار نیست وی را به پهلوی چپ بخوابانند و در صورتی که هوشیار است و حالت تهوع ندارد به آرامی مقداری مایع به او بدهند. در سوختگی‌های درجه 1 فرد می‌تواند خوددرمانی کند و از پمادهای سوختگی نیز استفاده کند. در مواقعی که ناحیه سوختگی تاول زده نباید آن را ترکاند زیرا تاول به عنوان پانسمان محسوب می‌شود ولی دوباره تاکید می‌کنم در بیمار دیابتی همه این مراحل اقدامات اولیه و ابتدایی هستند و تحت هر شرایطی باید مصدوم سریعا به بیمارستان یا مراکز درمانی مجهز منتقل شود و زیر نظر پزشک و متخصصان قرار گیرد. بی‌توجهی بیماران به این مساله ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد.


آسیب‌های وارده ناشی از حوادث، استرس ایجاد می‌کند. سوختگی جزو استرس‌های شدید محسوب می‌شود. واردشدن هر استرس به بیمار دیابتی قندخون را بالا می‌برد. به خصوص مواقعی که سوختگی عمیق و گسترده نیز باشد. در این بیماران کنترل قندخون به هم می‌خورد و مصرف داروهای دریافتی بیشتر می‌شود. به عنوان نمونه اگر بیمار با دارو قندخون را کنترل می‌کرده، لازم است از انسولین استفاده کند و در صورتی که انسولین تزریق می‌کرده دوز انسولین را بالاتر ببرد. مواقعی که قندخون بالاست تعادل عمومی بدن به هم می‌خورد و ترمیم پوست نیز به سختی صورت می‌گیرد. در این مواقع معمولا عفونت نیز به سوختگی افزوده می‌شود.
درمان سوختگی در دیابت نوع 1 و 2 یکسان است و تفاوت چندانی ندارد اما در بیمارانی که دچار درگیری عروق هستند و اختلال در خون‌رسانی دارند و عروق نیز دچار تنگی است و به چشم، کلیه یا قلب و عروق آسیب وارد شده ترمیم پوست یا به دشواری صورت می‌گیرد یا اصلا ترمیم نمی‌شود و حتی ممکن است به قطع عضو بینجامد.
بیماران دیابتی دچار سانحه سوختگی، لازم است مایعات بیشتری مصرف کنند زیرا قند موجود در ادرار با مقدار زیاد ادرار دفع می‌شود و بدن آب زیادی از دست می‌دهد. کلیه‌ها نیز میزان زیادی املاح مانند سدیم و پتاسیم را با آب دفع می‌کنند و تعادل سدیم و پتاسیم از حد طبیعی خارج می‌شود. مصرف مواد پروتئینی و ویتامینی نیز به ترمیم و بهبودی سریع‌تر پوست کمک می‌کند.
منبع مقاله: هفته نامه سلامت

/ج